2025 yılı Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantıları kapsamında New York’ta düzenlenen BRICS Dışişleri Bakanları Toplantısı uluslararası ilişkiler ve küresel güç dengeleri açısından oldukça kritik bir dönemeç olarak öne çıkıyor. BRICS ülkeleri (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) küresel sistemdeki çok taraflılık ilkesinin savunucuları olarak bu toplantı aracılığıyla hem BM çatısı altında hem de küresel arenada yeni iş birliği ve yönetişim modellerini tartıştılar. Toplantının BM Genel Merkezi’nde gerçekleştirilmesi bu görüşmelerin uluslararası meşruiyetini ve etki alanını daha da genişletiyor.
New York, BM Genel Merkezi’nin bulunduğu ve dünya siyasetinin kalbinin attığı bir merkez olarak bu tür üst düzey toplantılar için doğal bir platform oluşturuyor. BRICS Dışişleri Bakanlarının burada buluşması BM’nin çok taraflı yapısına bağlılıklarını somutlaştırıyor ve küresel siyasette BRICS’in pozisyonunu BM çatısı altında daha görünür kılıyor.
Bununla birlikte New York’un ev sahipliği yaptığı toplantı BRICS ülkelerinin BM içindeki reform taleplerini ve uluslararası sistemi dönüştürme arzularını güçlü bir şekilde dile getirmesine olanak tanıyor. Özellikle BRICS’in gelişmekte olan ülkelerin daha fazla söz sahibi olması gerektiği yönündeki taleplerini BM platformunda tartışması küresel güç dengeleri açısından önemli bir adım olarak yorumlanabilir.
Toplantıya Brezilya, Çin, Hindistan, Rusya ve Güney Afrika Dışişleri Bakanlarının yanı sıra Birleşik Arap Emirlikleri, İran, Mısır, Etiyopya ve Endonezya gibi yeni ortakların da katılımı BRICS platformunun giderek genişlediğinin göstergesidir. Bu çeşitlilik BRICS’in sadece beş ülkelik bir oluşum olmaktan çıkarak küresel çapta ekonomik ve siyasi bir koalisyona dönüştüğünü gösteriyor.
Özellikle Rusya Dışişleri Bakanı SergeyLavrov ve Çin Dışişleri Bakanı WangYi gibi deneyimli diplomatların konuşmaları Batı merkezli uluslararası düzenin eleştirisi ve alternatif küresel yönetişim mekanizmalarının oluşturulması çağrısı içeriyordu. Hindistan Dışişleri Bakanı Jaishankar’ın ise ekonomik korumacılık karşıtı mesajları ve teknoloji iş birliği vurgusu BRICS’in ekonomik iş birliği gündemini ön plana çıkardı.Bu süreçte toplantının ana gündem maddeleri şunlardı:
a) Küresel Yönetişim Reformu
BRICS ülkeleri BM, IMF, WTO gibi küresel kurumların daha kapsayıcı hale gelmesini talep ederek uluslararası sistemde gelişmekte olan ülkelerin temsilinin artırılması gerektiğini dile getirdiler. Bu reform çağrısı mevcut güç yapılarına meydan okuyan ve çok taraflılığın derinleştirilmesini savunan bir perspektifi yansıtıyor.
b) Çok Taraflılık ve Barışın Güçlendirilmesi
BM Genel Kurulu’nun merkezinde yer alan çok taraflılık ilkesi BRICS toplantısında da öncelikli olarak ele alındı. Özellikle bölgesel çatışmalar ve kriz yönetimi konularında uluslararası iş birliğinin geliştirilmesi barışın sağlanması için kritik bulundu.
c) Ekonomik ve Finansal İş Birliği
BRICS, sınır ötesi ödeme sistemleri, yatırım platformları ve sigorta mekanizmaları gibi somut ekonomik iş birliği projelerini hızlandırma iradesini ortaya koydu. Bu, küresel finans sisteminde kendi alternatiflerini yaratma çabasının birkanıtıdır.
d) Sürdürülebilir Kalkınma ve İklim Politikaları
Kalkınmanın sürdürülebilir olması gerektiği vurgusu BRICS ülkelerinin ekonomik büyüme ile çevresel sorumluluk arasında denge kurma arzusunu yansıtıyor. İklim değişikliğiyle mücadelede ortak hareket etme ve teknoloji transferi konuları da gündemdeydi.
Toplantı sonunda herhangi bir ortak bildiri yayımlanmadı. Ancak ortak açıklamanın olmaması BRICS ülkelerinin esnek ve pragmatik diplomasi yürüttüğünü ve gerektiğinde farklı görüşleri toleransla karşıladığını da gösteriyor.
ABD’nin Göbeğinde BRICS Ailesi
BRICS’in New York’ta BM çatısı altında toplanması bu ülkelerin küresel sistemde BM’nin merkezi rolünü tanıdıklarını ancak mevcut sistemde reform gerekliliğini de kabul ettiklerini gösteriyor. Bu ikili yaklaşım BRICS’in uluslararası düzeni dönüştürme amacını açıkça ortaya koyuyor.
Aynı zamanda BRICS’in çok taraflılık ve küresel barışa vurgu yapması uluslararası toplumda kendini sorumlu ve yapıcı bir aktör olarak konumlandırma çabasını yansıtıyor. Bu daBRICS’in ekonomik yapı olmasının ötesinde küresel diplomasi ve güvenlik politikalarında da söz sahibi olma isteğinin birişaretidir.
2025 BRICS Dışişleri Bakanları Toplantısı küresel güç dengelerindeki dönüşümün somut göstergelerinden biri olarak değerlendirilebilir. New York’ta BM çatısı altında yapılan bu görüşme BRICS ülkelerinin hem kendi iç iş birliğini güçlendirme hem de uluslararası sistemde daha etkin bir rol alma çabalarının bir yansımasıdır.
Önümüzdeki yıllarda BRICS’in BM reformları, ekonomik projeleri ve çok taraflılık ilkesi etrafında daha fazla etkinlik göstermesi beklenebilir. Ancak bu sürecin farklı ulusal çıkarların çatıştığı karmaşık bir diplomasi arenası olduğunu unutmamak gerekiyor.
Umur Tugay Yücel - Siyaset Bilimci | "Amerikan Gücünün Gerilemesi ve Yükselen Güçler" (Çin-Rusya-Hindistan-Brezilya) kitabının yazarıdır.