24 Yıldır Kanayan Bir Yara: Srebrenistsa Katliamı

Bugün bosnalı müslümanların tarihte yaşadıkları en büyük acılardan biri olan srebrenistsa katliamının yıl dönümü. binlerce müslümanın katledildiği yüz binlercesinin işkencelere maruz kaldığı bu acı olayın üzerinden 24 sene geçmesine rağmen acısı hala dinmiyor. avrupa'da ikinci dünya savaşı'ndan sonra yaşanmış en büyük insanlık trajedisi olarak bilinen ve en az 8 bin 372 boşnak sivilin katledildiği srebrenitsa soykırımı, aradan 24 yıl geçmesine karşın hala kanamaya devam eden bir yara....

Bosna hersek'in doğusundaki srebrenitsa kentinin 11 temmuz 1995 tarihinde ratko mladic lideliğindeki sırp askerleri tarafından ele geçirilmesinden sonra başlayan kanlı soykırım, yalnızca kurban yakınlarının değil, tüm boşnak milletinin de en derin yarası olmuştur.

Batılı devletler bu soykırım karşısında adeta üç maymunu oynamış, dünyanın gözleri önünde binlerce insan katledilmişti.

mezarlıktakilerin sayısı 6 bin 643'e çıktı

Soykırımın yıl dönümü 11 temmuz'da bu sene de 33 soykırım kurbanı daha kendileri ile aynı kaderi yaşayan diğer kurbanların yanına, potoçari anıt mezarlığı'na defnedilecek. bu seneki cenaze töreniyle birlikte mezarlıkta yatan kurbanların sayısı da 6 bin 643'e çıkacak.

diğer yandan, aradan neredeyse çeyrek asır geçmesine karşın hala binin üzerinde soykırım kurbanının cenazesine ulaşılamaması srebrenitsa yarasının hala kanamasının en büyük nedeni olarak görülüyor.

soykırım nasıl başladı?

Savaş suçlusu ratko mladic liderliğindeli sırp birlikleri, 11 temmuz 1995 tarihinde srebrenitsa'yı ele geçirdi. kentte yaşayan siviller, bm bünyesinde bölgede görev yapan hollandalı askerlere sığınmaya çalışsa da hollandalı askerler onları sırp kuvvetlerine teslim etti.

Savaşın ardından yargılanarak aralarında srebrenitsa soykırımının da yer aldığı birçok savaş suçundan müebbet hapse mahkum edilen mladic'in 11 temmuz 1995 günü söyledikleri, adeta birkaç gün içinde olacakların da habercisiydi. sırp bayramı arifesinde şehri milletine armağan ettiklerini söyleyen ve 'sırp kasabı' olarak anılan general ratko mladic, "nihayet bu topraklarda türklerden (bölge müslümanları için kullanılan ifade) intikam alma zamanı gelmiştir." sözlerini kullandı.

Nihayetinde yalnızca birkaç gün içinde en az 8 bin 372 boşnak sivil katledildi, çok sayıda kadın ve çocuk evlerinden sürgün edildi.

orman yolu ölüm yol oldu

Srebrenitsa'nın işgal edilmesinden sonra kentte yaşayan müslümanların bir kısmı bugünkü şehitliğin tam karşısında bulunan eski akümülatör fabrikasında konuşlanan hollanda askerlerine sığınırken bir kısmı da orman yolundan boşnak askerlerin kontrolündeki bölgeye ulaşmayı seçti. orman yoluna gidenlerin de hollandalı askerlere sığınanların da kaderi aynı oldu.

Yaşanan büyük katliamlar sebebiyle halk arasında "ölüm yolu" olarak da anılan orman yolunu seçen binlerce boşnak, sırp askerlerin kurduğu pusularda hayatlarını kaybettiler.

Hollandalı askerlere sığınanlar da eski akümülatör fabrikasındaki ilk geceden sonra başlarına gelecekleri fark etti. ilk gece fabrikaya giren sırp askerleri kimlik kontrolünü yapıp keyiflerine göre bazı erkekleri esir alırken, eşlerinden ya da oğullarından ayrılan kadınların çığlıkları kulaklarda çınladı.

Hollanda da suçludur

Srebrenitsalı boşnak sivillerin umutla sığındıkları hollandalı birleşmiş milletler (bm) askerlerinin soykırımdaki rolü, aradan geçen onca seneye karşın hala tartışma konusu.

Şehrin sırp kuvvetleri tarafından işgal edilmesinden sonra çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu görüntülerde hollandalı bm askerlerinin komutanı thom karremans'ın 11 temmuz 1995 tarihinde bir araya geldiği mladic karşısında el pençe durması gözden kaçmadı. şehre giren sırp askerlerine ateş açılması sebebiyle karremans'ın adeta ifadesini alan mladic'in, görüntülerin sonunda ise karremans'a içki ısmarlaması ve ikilinin beraber kadeh kaldırması görülüyor.

Hollandalı askerlerin srebrenitsa'dan uğurlanmasından önce de sırp komutanın, karremans ve ailesine çeşitli hediyeler vermesi de bir başka detay olarak dikkat çekiyor.

Tüm bu görüntülere karşın karremans hiç bir zaman yargılanmadı. hollanda devleti ise srebrenitsa'daki katliamdan "kısmen" suçlu bulundu. kurban yakınlarınca 2007 senesinde açılan davada, lahey bölge mahkemesi, srebrenitsa'nın işgali esnasında bm bünyesinde görevli hollandalı askerlere sığınan 300 boşnak sivilin sırp askerlerine teslim edilmesinden dolayı hollanda'yı suçlu buldu. mahkeme, "hollandalı askerlerin, sırplara teslim edilen 300 kişinin öldürüleceğini öngörmesi gerektiğini" belirtti.

Soykırım kararı ve suçlular

Lahey'deki uluslararası adalet divanı, 2007 senesinde verdiği kararında, eski yugoslavya uluslararası ceza mahkemesinden (ıcty) gelen kanıtlar kapsamında, srebrenitsa ve civarında meydana gelenleri "soykırım" olarak nitelendirdi. sırp komutan ratko mladic, ıcty'de görülen davada, aralarında srebrenitsa soykırımının da yer aldığı birçok suçtan müebbet hapse çarptırıldı.

Aynı mahkeme, 2016 yılındaki kararında ise bosnalı sırpların savaş dönemindeki eski lideri radovan karadzic'e srebrenitsa soykırımı dahil 10 ayrı suçtan 40 yıl hapis cezası kararı verdi. mahkeme ayrıca srebrenitsa soykırımında işledikleri suçlar sebebiyle eski sırp general radislav krstic'i 35 yıl, vidoje blagojevic'i 15 yıl, vujadin popovic ve ljubisa beara'yı müebbet, drago nikolic'i 35 yıl, ljubomir borovcanin'i 17 yıl, vinko pandurevic'i 13 yıl, radivoje miletic'i 19 yıl, milan gvero'yu 5 yıl hapis cezasına çarptırdı.

Bosna hersek mahkemesinde görülen başka bir davada ise 13 temmuz 1995 tarihinde bine yakın boşnak sivilin katledilmesiyle suçlanan milorad trbic, 30 sene hapse mahkum edildi.

Farklı mahkemelerde görülen "srebrenitsa" davalarında şimdiye kadar 45 sırp, toplam 699 yıl hapis cezası aldı.

Diğer yandan, eski sırbistan cumhurbaşkanı slobodan milosevic de srebrenitsa'daki soykırımla suçlanmış fakat yargılanması devam ederken tutuklu bulunduğu cezaevinde hayatını kaybetmişti.