İran’da yıllardır süregelen çevresel sorunlar, ülkenin yönetim merkezi Tahran’ın geleceğini tartışmaya açtı. Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, su kıtlığı, yeraltı sularının tükenmesi ve toprak çökmesi gibi ciddi çevre sorunlarının artık “sürdürülemez” bir hale geldiğini belirterek başkentin taşınması gerektiğini söyledi.
Pezeşkiyan, konuyla ilgili olarak Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney’e de teklif sunduğunu açıklayarak, “Başka bir şehir artık ülkenin idari yükünü taşımaya daha uygun olabilir” dedi.
“Tahran basit müdahalelerle kurtulamaz”
Yaklaşık 10 milyon nüfusa ev sahipliği yapan Tahran, İran’ın idari, ekonomik ve kültürel kalbi olmasının yanı sıra çevresel felaketlerle de boğuşuyor. Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, Karac ve Kazvin şehirleriyle birlikte Tahran bölgesinde yaşanan su krizinin artık “basit teknik çözümlerle” giderilemeyeceğini belirtti.
Pezeşkiyan, “Tahran’daki barajlar neredeyse kurudu. Yağışlar son yıllarda yüzde 60 oranında azaldı. Yeraltı su kaynakları aşırı kullanımdan tükeniyor. Bu şekilde devam edersek sadece altyapı değil, yaşamın kendisi de tehdit altına girecek” ifadelerini kullandı.
Su tüketiminin dörtte biri Tahran’da
Uzmanlara göre İran’ın su kaynaklarının yaklaşık yüzde 25’i yalnızca Tahran’da tüketiliyor. Barajların yetersiz kalması nedeniyle başkentteki su ihtiyacının önemli bir bölümü artık yeraltı kaynaklarından sağlanıyor. Ancak bu durum yeraltı sularının çekilmesine ve toprak çökmesine yol açıyor.
Tahran’daki çevre mühendisleri, şehrin bazı bölgelerinde yılda birkaç santimetreye varan toprak çökmeleri ölçüldüğünü, bu durumun altyapı, binalar ve ulaşım ağları için ciddi risk oluşturduğunu belirtiyor.
Yeni başkent adayı: Hürmüzgan
Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, olası yeni başkent için ülkenin güneyinde yer alan Hürmüzgan eyaletini işaret etti. Basra Körfezi kıyısındaki bu bölgenin “doğrudan denize açılan bir kapı” olduğunu vurgulayan Pezeşkiyan, “Hürmüzgan, hem ticaret hem de stratejik açıdan güçlü bir potansiyele sahip. Yeni bir başkent için bu avantaj değerlendirilebilir” dedi.
Uzmanlar, Hürmüzgan’ın liman altyapısı, enerji hatlarına yakınlığı ve ticari hareketliliğiyle ekonomik büyümeyi teşvik edebileceğini belirtiyor. Ancak bölgedeki sıcaklık ortalamalarının yüksek olması ve altyapının henüz yeterli düzeyde olmaması, taşınma planının önündeki en büyük engeller arasında gösteriliyor.
Daha önce de gündeme gelmişti
İran’da başkentin taşınması fikri yeni değil. Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani döneminde de Tahran’ın çevre sorunları ve nüfus yoğunluğu nedeniyle yeni bir yönetim merkezi kurulması gündeme gelmişti. 2016 yılında İran Meclisi, başkent değişikliği planını görüşmüş ancak yüksek maliyetler ve bazı siyasi çevrelerin itirazları nedeniyle proje rafa kaldırılmıştı.
Pezeşkiyan’ın açıklamaları, yıllar sonra bu tartışmayı yeniden canlandırdı.
Ekonomik ve siyasi boyutu da var
Uzmanlara göre, başkentin taşınması sadece çevresel bir zorunluluk değil, aynı zamanda stratejik bir tercih olabilir. Tahran’ın deprem riski, hava kirliliği ve nüfus yoğunluğu da taşınma kararını destekleyen gerekçeler arasında yer alıyor.
Ancak analistler, yeni bir başkent inşasının ülkeye milyarlarca dolarlık bir mali yük getireceğini, ayrıca bu süreçte halkın tepkisinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini belirtiyor.
“Tahran artık nefes alamıyor”
Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, konuşmasının sonunda “Tahran artık nefes alamıyor. Su bittiğinde hiçbir şehir yaşayamaz. Biz çocuklarımıza yaşanabilir bir ülke bırakmak istiyorsak, bugün cesur adımlar atmalıyız” diyerek başkent tartışmasının sadece politik değil, varoluşsal bir mesele olduğunu vurguladı.